Katelijne & Eileen delen als coupdeboule tedere kopstoten uit

Theatermakers Katelijne Beukema en Eileen Graham zien het als ‘een feestje’ dat ze elkaar hebben gevonden. Ze studeerden samen aan de HKU en richtten daarna het theatergezelschap coupdeboule op. ‘Coup de boule’ is Frans voor kopstoot. Dat is namelijk hoe Eileen en Katelijne willen dat je hun voorstellingen ervaart: als een tedere kopstoot, die de boel opschudt en je lostrekt van je zienswijzes. Momenteel maken ze de voorstelling WERELDPIES, die op Tweetakt in première zal gaan.

Hoi Katelijne, hoi Eileen. Jullie eigen theatergezelschap coupdeboule bestaat nu ongeveer een jaar. Hoe is dat ontstaan? Waarom wilden jullie een gezelschap oprichten?
Katelijne: We hebben bij elkaar in de klas gezeten op de HKU, en daar vonden we elkaar in speelstijl en interesses. Er was een vanzelfsprekendheid dat we na ons afstuderen samen theater zouden blijven maken. Na het maken van onze eerste gezamenlijke voorstelling Woordeloze Wereld besloten we een theatergezelschap op te richten. We konden niet anders meer dan die stap zetten, want we hebben te veel ideeën, we willen te graag samen verder.

Je zegt dat jullie elkaar vonden in jullie speelstijl en interesses. Waar heb je het dan precies over?
Eileen: We houden allebei van tekst en vinden het belangrijk dat daar zorgvuldig mee om wordt gegaan. We willen precies overbrengen wat er staat. Taal is ook vaak het startpunt van ons werk. Onze eerste voorstelling ging over een wereld zonder woorden en in april gaan we in de Stadsschouwburg Utrecht werken met het thema miscommunicatie.
K: En we houden van fysiek spel, waarin ons hele lichaam iets vertelt. We nemen alles wat we hebben mee de vloer op.

In eerste instantie klinkt het als een paradoxale combinatie: een liefde voor tekst én voor fysiek spel.
E: Dat is juist wat wij zo mooi vinden aan theater, dat het naast elkaar kan bestaan. Bij een tekstuele voorstelling kan ook het fysieke volledig worden ingezet. We gaan binnenkort dus aan de slag met het thema miscommunicatie en dat kan gaan om de woorden die je zegt, maar ook om je lichaamshouding.

Wat trekt jullie zo aan dat thema?
E: Ik vind het fascinerend dat mensen soms zo langs elkaar heen kunnen praten in een gesprek.

Maak je dat zelf weleens mee?
E: Ja, en ik denk dan vooral in de koetjes-kalfjes-gesprekken. Je kan een uur met iemand praten en daarna denken: ‘we hebben eigenlijk niets gezegd’.
K: Daar hebben we dezelfde gevoeligheid voor. We merken het direct als we in zo’n gesprek zijn beland en proberen daar dan weer tegenin te werken. We voelen of we met iemand echt een gesprek hebben gehad of dat we alleen maar langs elkaar heen hebben gepraat. Eileen en ik zitten supererg op een lijn, maar soms zijn er momenten waarop we elkaar net niet helemaal begrijpen en dat kan ons hoofd niet aan. Dan moeten we helemaal tot op de details uitspreken…
E: Waar het misging.
K: We hebben dan een lang gesprek: Oh, dus jij zei dat, omdat je toen… Oh, en toen dacht ik… Oh, maar mijn hoofd was al daar. En dan uiteindelijk de opluchting dat we elkaar toch wel begrijpen.
E: Ik denk dat veel mensen dit ervaren. Daarom vinden wij het leuk om er theater over te maken, omdat het voor herkenning zorgt.

De voorstelling voor Tweetakt, WERELDPIES, gaat ook over communicatie, toch?
K: Ja, klopt

Wat willen jullie in die voorstelling gaan doen met het thema?
E: Kinderen horen op een bepaalde leeftijd dat ze sommige dingen niet mogen zeggen. En die stilte die achterblijft, die vervelende stilte waarin ze hun mond dan maar houden, die stilte willen we concreet maken.
K: Wij vinden het zelf leuk om van conceptuele dingen als ‘de stilte die overblijft’ iets tastbaars te maken. We willen ervoor zorgen dat je die stilte bijna kan pakken.

Spelen metaforen daar weer een grote rol in, net als in jullie vorige voorstelling?
K: Ja, een metafoor kan zo simpel, maar zo raak zijn. Daarom vind ik ze vaak mooi en kloppend. In WERELDPIES willen we de stilte, het niets, letterlijk met ons mee gaan dragen in rugzakken.

Metaforen kunnen dingen verduidelijken, maar het is tegelijk een gevaarlijk pad. Uiteindelijk ben je minder direct, waardoor er juist weer meer ruimte ontstaat voor miscommunicatie en misinterpretatie.
K: Haha, dat moeten we dan ook maar een keer onderzoeken.
E: Eigenlijk wel een gevaarlijk gebied, ja.
K: Maar we willen ook geen voorstelling maken die hap-klaar is. Er moet altijd iets lastigers of gevaarlijkers in zitten.

Waarom moet dat?
K: We richten ons op een jong publiek en we vinden het lastig dat er voor jonge kinderen vaak theater wordt gemaakt waarin alles dat moeilijk of vervelend is wordt weggelaten. Dat willen wij dus echt niet. We willen niet inleveren op inhoud en ook niet op artistiek gebied. We denken dat dat ook niet hoeft.

Net zeiden jullie dat we kinderen leren dat ze niet alles mogen uitspreken. Vinden jullie dat kinderen alles zouden moeten kunnen zeggen?
E: Ik denk dat er kinderen soms wel iets wordt afgenomen door te zeggen: ‘Dat mag je niet zeggen’. Ze leren daarvan, maar wij zouden het liefst willen dat kinderen tijdens de voorstelling allemaal heel hard ‘poep’ en ‘kak’ en ‘pies’ roepen, omdat dat voor kinderen misschien wel de meest bevrijdende woorden zijn. We willen dat ze zichzelf daarin niet kleiner hoeven te maken dan ze zijn. Of dat altijd moet, weet ik niet.

Dus het gaat vooral om preutsheid? Of ook om andere dingen?
K: Zeker ook om preutsheid, maar ook om andere dingen. We willen er bijvoorbeeld voor pleiten om meer te luisteren naar de oplossingen van kinderen. Die zijn vaak simpel, maar juist daardoor ook heel krachtig.

Jullie zouden WERELDPIES eigenlijk vorig jaar maken, maar toen werd het repetitieproces opeens een jaar uitgesteld. Hoe was dat voor jullie?
E: We waren al twee weken aan het repeteren en waren op een duidelijke weg. Ik vond het wel eng toen het opeens stil werd gelegd. We zaten er middenin en ik was bang dat we zouden vergeten waar we mee bezig waren geweest. Maar nu zijn onze hoofden er ook weer vrij snel weer helemaal. Dat was een fijne ontdekking, dat dat kan. Het voelt echt alsof het even in de vriezer stond.
K: Ja, maar op een bepaalde manier voelt het ook alsof we weer opnieuw beginnen, om het ingewikkeld te maken. Met verse energie en nieuwe inzichten.
E: Zo leren we steeds meer over onze manier van werken. Tijdens het maken van onze eerste voorstelling waren we in paniek als we een hele dag alleen op de grond hadden gelegen en nagedacht. Nu weten we dat paniek dan niet nodig is, omdat wij gewoon zo maken. Bij Woordeloze Wereld bleek alles ook in de laatste week samen te komen.

Jullie kunnen elkaar duidelijk in veel dingen vinden, maar in welke opzichten vullen jullie elkaar juist aan?
E: Ik ben hoofdelijker, stel meer vragen. Waarom dan? Wat betekent dat? Katelijne vindt het makkelijker om op de vloer te stappen en dingen uit te proberen. Voor mij is dat een grotere stap. Wat denk jij, Katelijne?
K: Ja, dat denk ik ook. En daarin kunnen we elkaar goed verder helpen. Ik neem Eileen mee de vloer op en Eileen zegt soms: ‘Nee, we moeten nu eerst snappen wat we doen en waarom.’ We lijken op elkaar, soms denken mensen dat we zusjes zijn. Maar we zijn toch ook heel verschillend, vooral in werkwijze en manier van materiaal verzamelen. En dat werkt heel prettig.
E: En Katelijnes timing is echt amazing. Niet dat mijn timing slecht is, maar zo goed als Katelijne, dat wil ik ook. Dat vind ik echt een kracht van jou.
K: Dit is dus waarom ik forever met Eileen Graham coupdeboule wil zijn, omdat we elkaar zo zien in onze kracht. Soms ontmoet je mensen die minder prettig zijn, de theaterwereld is ook een harde wereld. Om in die wereld elkaar te hebben en zo onze fantasie te kunnen volgen, dat is gewoon een feestje.

In september speelt coupdeboule hun nieuwe voorstelling WERELDPIES in de buitenlucht op Fort Ruigenhoek tijdens Tweetakt 2021.